6493 sayılı Kanun’un 22/2 maddesi TCMB’ye, Kanun kapsamındaki ödeme ve elektronik para kuruluşlarına, kendi nezdinde teminat bulundurma yükümlülüğü getirme yetkisi vermektedir. Mülga Yönetmelik yalnızca münhasıran fatura ödemesine aracılık hizmeti veren ödeme kuruluşlarının TCMB nezdinde 1 milyon TL tutarında teminat bulundurmalarını zorunlu kılmıştır. 1 Aralık 2021 tarihli Yönetmelik ile teminat yükümlülüğünün kapsamı tüm ödeme ve elektronik para kuruluşlarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Ayrıca teminat tutarının hesaplamasında da faaliyet sonuçları dikkate alınarak baz ve asgari teminat yükümlülüğü uygulamasına geçilmiştir.
Asgari Teminat Yükümlülüğü
TCMB nezdinde bulundurulacak asgari teminat yükümlülüğü Yönetmelikte aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;
- Münhasıran fatura ödemesine aracılık hizmeti veren ödeme kuruluşları için iki milyon TL,
- Münhasıran hesap bilgisi sağlama hizmeti sunanlar hariç olmak üzere diğer ödeme kuruluşları için üç milyon TL,
- Elektronik para kuruluşları için beş milyon TL.
Baz Teminat Yükümlülüğü
Baz teminat yükümlülüğü müşteri sayısı ile temsilci sayına göre belirlenmektedir. Buna göre her bin temsilci için 500 bin TL ilave teminat tutulacaktır. Müşteri sayısı için ise kademeli olarak hesaplama yapılacaktır. Buna göre 50 bin müşteriye kadar yukarıda kuruluş türleri için belirtilen asgari teminat yükümlülüğü tutarı esas alınacaktır. Müşteri sayısına göre teminat yükümlülüğü 50 bin-500 bin müşteri sayısına sahip kuruluşlar için yukarıda belirtilen asgari teminat yükümlülüğünün iki katı, 500 bin-5 milyon müşteri sayısına sahip şirketler için yukarıda belirtilen asgari teminat yükümlülüğünün üç katı, 5 milyondan fazla müşteri sayısına sahip şirketler için yukarıda belirtilen asgari teminat yükümlülüğünün dört katı olarak hesaplanacaktır. Baz teminat yükümlülüğü müşteri sayısı ile temsilci sayına göre hesaplanan tutarların toplamından ibarettir.
Bu hesaplamada müşteri sayısı aşağıda belirtilen iki hesaplama sonucunda bulunan sayıların toplamından oluşur; (A+B)
- A: Her ayın son iş günü itibarıyla kuruluş nezdinde ödeme hesabı bulunan ve son bir ay içerisinde bir ödeme işlemi gerçekleştirmiş veya hesabında en az yüz Türk Lirası bakiye bulunmuş müşteri sayısının son takvim yılındaki aylık ortalaması
- B: Her ayın son iş günü itibarıyla kuruluş tarafından ihraç edilmiş olup bakiyesi son bir ay içerisinde herhangi bir anda yüz Türk Lirasının üzerine çıkmış anonim ön ödemeli araçların sayısının son takvim yılındaki aylık ortalaması
Bu hesaplamada işyeri niteliğinde olan müşteriler on ile çarpılarak hesaplamaya dahil edilir.
Asgari öz kaynak yükümlülüğünden muaf tutulan “münhasıran hesap bilgisi sağlama hizmeti sunan ödeme kuruluşlarının” ise asgari bir milyon TL tutarında mesleki sorumluluk sigortası yaptırmaları veya TCMB nezdinde bir milyon TL tutarında teminat tutmaları gerekmektedir. Ayrıca TCMB bu bir milyon TL’lik baz tutarı 50% oranında artırmaya da yetkilidir. Bu bir milyon TL’lik tutar ilk yüz bin müşterinin ardından her yüz bin yeni müşteri için beş yüz bin TL tutarında arttırılır. Münhasıran hesap bilgisi sağlama hizmeti sunan ödeme kuruluşunun, faaliyetlerini gerçekleştirirken temsilci kullanması halinde, kullanacağı her bin temsilci için beş yüz bin Türk Lirası tutarında ilave teminat bulundurması zorunludur.
Nihai Teminat Yükümlülüğü Hesaplaması
Banka her yıl Ocak ayında ilgili takvim yılında tutulacak toplam teminat miktarını yukarıda belirtilen esaslar çerçevesinde müşteri ve/veya temsilci sayısını dikkate alarak hesaplayacaktır. Ancak bu hesaplamada kuruluşun faaliyetlerini yürütürken mevzuata uygunluk durumu ile ilgili bazı girdiler de dikkate alınacaktır. Baz teminat yükümlülüğü TCMB tarafından aşağıdaki kriterler dikkate alınmak suretiyle artırılır:
- Ödeme fonları koruma hesabı ve elektronik para koruma hesaplarının bakiyeleri ile ilgili uyumsuzluk tespit edilmiş olmaması
- Asgari öz kaynak ve teminat yükümlülüklerinin zamanında ve tam olarak yerine getirilmiş olması
- Kanun’un 27/1 maddesinde belirtilen alt sınırdan uygulanan idari para cezaları hariç olmak üzere idari para cezası uygulanmamış olması
- Müşteri fonlarının, kuruluş tarafından gerekli önlemlerin alınmamış olması neticesinde siber olaylar, operasyonel hatalar, sistem hataları kaynaklı sebeplerden kayba uğramış olmaması
- Birlik hakem heyetlerinde kuruluş aleyhine sonuçlanan şikayet ve itiraz başvurularının kuruluşla ilgili toplam başvurular içindeki payının yüzde onun üzerinde olmaması
- Kanun, bu Yönetmelik ve ilgili diğer düzenlemeler çerçevesinde Bankaya yapılacak bildirimlerin zamanında yapılmamış olması ya da eksik yapılması durumlarının bulunmaması
- Kuruluşun mali durumu hakkında TCMB tarafından belirlenecek yöntem doğrultusunda hesaplanan oranların karşılanmış olması
Bu kriterlerin ilk ikisinden birisinin sağlanmaması durumunda ilave 10%, ilk ikisinin birlikte sağlanmaması durumunda ilave 25%, sonraki kriterlerin sağlanmaması halinde sağlanmayan her bir kriter için ise ilave 5% teminat yükümlülüğü hesaplaması yapılacaktır.
Sonuç olarak her yılın Ocak ayında hesaplanan toplam teminat yükümlülüğü o takvim yılı için geçerli olacak, sonraki yılın Ocak ayında ise teminat tutarı ilgili yıl için yeniden hesaplanacaktır.
Teminatla İlgili Diğer Hususlar
Tutulacak teminatlar, nakit veya devlet iç borçlanma senedi veya Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Şirketi tarafından ihraç edilmiş kira sertifikası olarak tutulabilir. Teminatların belirtilen menkul kıymetler cinsinden tutulması ve bu menkul kıymetlerin piyasa değerinin en az yüzde onu tutarında değer kaybetmeleri halinde, kuruluşun on iş günü içinde teminatı tutması gereken tutara tamamlaması ve durumu TCMB’ye bildirmesi zorunludur. Teminatın döviz ya da Eurobond olarak tutulması imkanı bulunmamaktadır.
Kuruluş, faaliyet izninin devam ettiği süre boyunca TCMB nezdindeki teminatın iadesini ancak gerekli teminat miktarını teminat olarak kabul edilebilecek başka bir varlık ile yerine getirdikten sonra talep edebilecektir.
Kuruluşun faaliyet izninin geçici olarak durdurulması halinde teminatlar, bu süre boyunca tutulmaya devam edilir.
Kuruluşun faaliyet izninin sona ermesi halinde iki farklı sonuç ortaya çıkmaktadır. İlk durum faaliyet izninin kendiliğinden sona erdiği halleri kapsar. Bu halleri ise birleşme veya bölünme gibi kuruluşun hukuki yapısını değiştiren işlemlerde kuruluşun tüzel kişiliğinin sona ermesi, Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirketlerin sona ermesine ilişkin hükümlerine göre (6102 sayılı Kanun md. 529, 530 ve 531) sona ermesi ile bir yıl içinde altı aydan uzun süreyle faaliyette bulunulmaması halleridir. Kuruluşun faaliyet izninin kendiliğinden sona erdiği bu hallerde teminatlar genel hükümlere tabidir.
İkinci durumda kuruluşun faaliyet izni Kanun uyarınca TCMB tarafından iptal edilmektedir. Bu hallerde teminatın serbest bırakılabilmesi için şu şartların sağlanması gerekmektedir:
- Kanun kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirildiği ile bu Yönetmelik kapsamındaki kuruluşlara, TCMB’ye, müşterilerine ya da temsilcilerine karşı herhangi bir mali yükümlülüğünün bulunmadığına ilişkin kuruluş beyanının bunu destekleyici bilgi ve belgelerle birlikte TCMB’ye eksiksiz olarak tevdi edilmesi,
- Kuruluş unvanının ve faaliyet konusunun Kanun kapsamına girmeyecek şekilde değiştirilmiş olması veya sona erme kararı verilmiş olması,
- Banka tarafından yapılacak denetim sonucunda teminatların serbest bırakılmasına engel teşkil edecek mahiyette denetim, şikayet, uyuşmazlık veya yargıya intikal etmiş herhangi bir ihtilafın bulunmadığı sonucuna ulaşılması.
Teminatın serbest bırakılmasına engel mahiyette denetim, şikayet, uyuşmazlık veya yargıya intikal etmiş ihtilaf bulunması halinde TCMB teminatın kısmen veya tamamen tutulmaya devam edilmesine karar verebilecektir.
Mesleki Sorumluluk Sigortası
Mesleki sorumluluk sigortası münhasıran hesap bilgisi sağlama hizmeti sunan ödeme kuruluşlarına teminat tutma yükümlülüğüne alternatif olarak getirilmiş bir seçenektir. Diğer kuruluşların mesleki sorumluluk sigortası yaptırmaları gerekmediği gibi, teminat yerine sigorta yaptırma seçenekleri de yoktur.
Uyum Süresi
Yönetmeliğin geçici 1 inci maddesine göre “Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla faaliyette bulunan kuruluşlar, bu Yönetmelik ile getirilen ve bu Yönetmeliğin 84 üncü maddesi uyarınca yürürlükten kaldırılan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelikte daha önce yer almayan hükümlere, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde uyumlu hale gelmekle yükümlüdür.” Buna göre 1 Aralık itibariyle faaliyette bulunan kuruluşların asgari teminat yükümlülüklerine uyum sağlamaları için 1 Aralık 2022’ye kadar süreleri bulunmaktadır.
